ul. gen. Józefa Hallera 26
43-300 Bielsko-Biała
Wielu właścicieli nieruchomości ma na swych gruntach różnego rodzaju urządzenie przesyłowe. Są to, w szczególności słupy energetyczne oraz inne urządzenia, służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary czy gazu. Stan prawny tych urządzeń w wielu przypadkach jest uregulowany. Przedsiębiorcy przesyłowi korzystający z tych urządzeń, czynią to w oparciu o różnego rodzaju umowy zawarte z właścicielami gruntu czy też decyzje administracyjnej, dające im prawo do korzystania z gruntu, na którym znajdują się urządzenia przesyłowe. Często zdarza się, że przedsiębiorcy przesyłowi korzystają z urządzeń przesyłowych znajdujących się na cudzych gruntach, do korzystania z których nie mają żadnego tytułu prawnego.
Właścicielom nieruchomości, w sytuacji korzystania przez przedsiębiorców przesyłowych bez tytułu prawnego z ich gruntów przysługuje szereg roszczeń. Wymienić tutaj należy przede wszystkim powództwo negatoryjne regulowane art. 222§2 kodeksu cywilnego. Daje ono możliwość właścicielowi nieruchomości doprowadzenia do usunięcia z jego gruntu znajdujących się tam urządzeń przesyłowych. Właściciel nieruchomości może również domagać się od przedsiębiorcy przesyłowego odszkodowania za bezumowne korzystanie z jego działki na podstawie art. 224§1 i 225 kodeksu cywilnego, a także domagać się na podstawie art. 231§2 kodeksu cywilnego wykupu działki od tego kto wzniósł urządzenie przesyłowe, jeżeli wartość tego urządzenia jest znacznie większa od wartości zajętej działki. Przed kilkoma laty właściciele działek uzyskali możliwość domagania się ustanowienia, za wynagrodzeniem służebności przesyłu.
Służebność przesyłu została wprowadzona do polskiego prawa nowelizacją kodeksu cywilnego z dnia 30 maja 2008 r. (Dz.U. nr 116, poz. 731), która weszła w życie w dniu 3 sierpnia 2008 r. Nowelizacja ta wprowadziła do kodeksu cywilnego rozdział dotyczący służebności przesyłu.
Istotą tej służebności określona jest w art. 305(1) kodeksu cywilnego i jest nią obciążenie nieruchomości na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia przesyłowe prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca ten może korzystać z tej obciążonej nieruchomości w oznaczonym zakresie, zgodnie z przeznaczeniem należących do niego urządzeń przesyłowych. Służebność ta różni się od innych służebności tym, iż nie w niej pojęcie nieruchomości władnącej. Oznacza to, że przedsiębiorca, na rzecz którego ustanowiona ma być ta służebność nie musi być właścicielem innej nieruchomości. Wystarczy, że jest właścicielem lub współwłaścicielem urządzeń przesyłowych. Służebność przesyłu ustanawiana jest na ogół za wynagrodzeniem, które płaci przedsiębiorca właścicielowi nieruchomości.
Służebność przesyłu może powstać w drodze umowy zawartej pomiędzy właścicielem nieruchomości a przedsiębiorcą. W umowie tej strony powinny określić warunki na jakich ustanowiona ma być ta służebność oraz jej zakres. Na ogół w umowach takich określa się, iż treścią służebności jest znoszenie przez właściciela obciążonej nieruchomości istnienia określonych szczegółowo urządzeń przesyłowych należących do przedsiębiorcy, który ma jednocześnie prawo do korzystania z nieruchomości obciążonej w zakresie niezbędnym do dokonywania konserwacji, remontów i modernizacji urządzeń przesyłowych. Jeżeli służebność przesyłu ustanowiona ma być za wynagrodzenie w umowie powinna zostać określona jego wysokość. Oświadczenie właściciela nieruchomości powinno być pod rygorem nieważności złożone w formie aktu notarialnego. W praktyce na ogół jednak oświadczenia obydwu stron składane są w formie aktu notarialnego. Służebność przesyłu może zostać ustanowiona w drodze orzeczenia sądowego. Podstawę ku temu daje przepis art. 305(2) kodeksu cywilnego. Ustanowienia tej służebności, w drodze postanowienia sądu, wydanego w ramach postępowania nieprocesowego może domagać się zarówno przedsiębiorca, jak właściciel nieruchomości. Przedsiębiorca może domagać się ustanowienia służebności przesyłu jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienia służebności przesyłu a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń przesyłowych. Z kolei właściciel nieruchomości może domagać się ustanowienia służebności w drodze orzeczenia sądowego jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienia służebności przesyłu a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń przesyłowych. W obydwu przypadkach ustanowienie służebności następuje za wynagrodzeniem.
Służebność przesyłu może powstać również z mocy prawa na skutek jej zasiedzenia. W takim przypadku służebność powstaje nieodpłatnie.
Służebność przesyłu ustanawiana jest na ogół za wynagrodzenie. Jeżeli do ustanowienia służebności dochodzi w drodze umowy wysokość tego wynagrodzenia jest określona przez strony w umowie. Jeżeli natomiast służebność przesyłu ustanawiana jest w drodze orzeczenia sądowego wysokość wynagrodzenia ustalana jest przez sąd. Przyjmuje się, że wynagrodzenie z tytułu ustanowienia służebności przesyłu powinno zostać ustalone w oparciu o ceny rynkowe. Ustalając wysokość wynagrodzenia sąd powinien brać pod uwagę zwiększenie wartości przedsiębiorstwa, którego częścią składową stała się służebność przesyłu oraz obniżenie wartości nieruchomości obciążonej, a także inne straty poniesione przez jej właściciela m.in. w postaci utraty pożytków z zajętego pod urządzenia przesyłowe pasa gruntu czy też utraty korzyści estetycznych. Określając wysokość wynagrodzenia sąd zazwyczaj kieruje się opinią biegłego rzeczoznawcy majątkowego.
radca prawy